CÝNSEL GELÝÞÝM KUSURLARI
Açýklamalar
adrenal bez: heriki böbreðin üzerinde bulunan ve (androjen dahil) çeþitli hormonlarý salgýlayan bezdir.
androjen: Çoðunluðu testislerden salgýlanan, ancak adrenal bez ve overlerden de salgýlanabilen hormondur. Cinsel organ geliþimini saðlar ve cinsiyete özgü (kýllanma, ses tonu gibi) özelliklerin geliþmesini saðlar. Cinsel organ geliþimini saðlayan en önemli androjenler “testosteron” ve “dihidrotestosteron”dur.
afalli: (aphallia/penis agenezisi): normal kromozom yapýsýndaki erkek çocukta penisin bulunmamasý. Penise özgü organ geliþim kusuru olan bu kiþilerde normal testis yapýsý vardýr ve fertilizasyon (çocuk sahibi olmalarý) mümkündür.
bifid skrotum: Skrotumun (testisleri taþýyan torba) ortadan yarýk olduðu ve heriki testisi de ayrý ayrý taþýyan torba görüntüsünün bulunduðu durumdur.
chordee: penisin aþaðýya doðru eðrilik göstermesine ve aðrýlý ereksiyona neden olan penisin geliþimsel kusuru (sýklýkla hipospadyas ile birlikte görülür). (okunuþu: kordi)
cinsiyet: “cins” ya da “sex” sözcükleri, kiþinin anatomik yapýsýný erkek ya da diþi yönde belirlerken, “cinsiyet” sözcüðü (“gender”) kiþinin mental, sosyal, kültürel geliþimini ve tercihlerini de içine alan terimdir.
cinsiyetin belirlenmesi (gender assignment): cinsel geliþim kusuru ile doðan bir yenidoðan ya da çocuðun ailesinin çocuklarýný hangi yönde (kýz ya da erkek) yetiþtireceklerinin (genetik, anatomik, hormonal, sosyal, kültürel ve diðer birçok faktörlerin etkisiyle) belirlenmesidir.
cinsel kimlik (gender identity): kiþinin içinden geldiði þekilde kendisini “erkek” ya da “kýz/kadýn” olarak hissettiði duygu durumudur. Bu durum, kromozom yapýsýndan, anatomik yapýdan ya da çevresel yetiþtirme koþullarýndan baðýmsýz olarak þekillenebilir.
cinsel rol (gender role): kiþinin erkek ya da kadýna özgü kýyafet, oyun, meslek tercihidir.
cinsel tercih (gender orientation): kiþinin erkek ya da kadýn olarak karþý cins tercihidir.
glans penis: doðumda sünnet derisi ile kapalý olan, heriki erektil dokunun ucunda bulunan yapý (penis baþý).
gonad: cinse özgü bezler (testis, over) için kullanýlýr. Bir gonad, over ve testis yapýlarý içeren “ovotestis”, ya da çok zayýf gonad özellikleri gösteren “streak gonad” yapýsýnda da olabilir.
gonadektomi: cinse özgü bezlerin (testis, over ya da ovotestis) cerrahi yöntemle çýkartýlmasýdýr.
hipospadyas: erkek çocukta, dýþ idrar yolu (üretra) açýklýðýnýn bulunmasý gereken yerden (glans ucu) daha aþaðýdave geride olmasýdýr. Aðýr formlarý “chordee” ile birlikte görülür.
inmemiþ testis: testislerin bulunmasý (inmesi) gereken skrotum (torba) yerine, daha yukarýda kalmýþ olmasýdýr.
karyotip: bir hücrenin kromozom yapýsýný belirler. Bir kiþinin, ne tipte kromozom yapýsý içeren hücrelere sahip olduðunu gösterir.
kliteromegali: klitoris yapýsýnýn normalden büyük olmasý.
mikropenis: penis yapýsýnýn normalden çok küçük olmasý.
mozaik karyotip: kiþinin bazý hücrelerde belli tipte, diðer hücrelerde ise farklý tipte kromozom yapýlarýna sahip olmasýdýr (örnek: 45,XO/46,XY). Embryodaki hücrelerin düzensiz bölünmesi sonucunda oluþur.
Müller kanallarý: Embryonun erken dönemlerinde bulunan kanallardýr. Diþi yönde geliþen bir bebekte bu kanallar uterus (rahim), tüpler (Fallop) ve vajenin üst kýsmý olarak geliþir.
Müllerian inhibiting factor/substance: “anti-Müllerian hormon” olarak da geçebilir. Testis (Sertoli hücreleri) tarafýndan salgýlanan bu faktör ile Müller kanallarýnýn uterus, tüpler ve vajen oluþturmasý engellenir.
sekonder cinsel özellikler : sýklýkla puberte döneminde geliþen (vücut kýllanmasý, ses tonu deðiþikliði, cinsel organ büyümesi, göðüs geliþimi, kas geliþimi gibi) özelliklerdir.
|